1►  Zara Konakları Kaderine Terkedilmemeli...

Zara yerleşim itibariyle eski bir kasaba. Tarihi İpek Yolu'nun geçtiğı güzergah. Bilim ve irfan sahibi değerleriyle, okuyanıyla, sanatçısıyla, folklorik ve kültürel zenginliğiyle öne çıkan bir yerleşke...

Zara'nın bugün için en eski yapısı 18. yüzyıl mimarisi olan Zara Meydan Camisi minaresi ve 19. yüzyılın son çeyreğinde ve 20. yüzyılın başlarında yapılan Zara Konakları'dır. 

Zara Meydan Camisi minaresinde ki taş yapı ustalığının yanısıra Zara Konakları'nda ki ahşap işçiliğindeki sanat bu tarafıyla da oldukça dikkat çekmekte...

Bundan 40 yıl önce 13.11.1982 tarihinde, A-3880 numara ile Kültür ve Turizm Bakanlığına bağlı Anıtlar Yüksek Kurulu tarafından tescil edilerek, sivil mimarî yapı olarak korunmaya alınan ve eski eser listesine dahil edilen Zara konakları'ndan Halil İşözen Konağı, Hakkı Şenol Konağı, Nuhların Konağı, Sami Paşa Konağı, Arnavut Şaban Efendi Konağı (Nihat Gültekin Konağı)'nın bugüne kadar ne yazık ki herhangi bir restorasyonu yapılmadı. 

Başta Sivas merkez olmak üzere ilçesi Divriği'de ki mevcut tüm konakların restorasyonu yapılıp  turizme kazandırılırken Zara'da ki tarihi konaklara olan bu ilgisizliğe bir anlam verilemiyor.

Ne varki günümüzde ve son elli yılın Zara'sında o kadar çok şey var ki yok ettiğimiz, sahip çıkamadığımız bunlardan taş yapı olan Zara Gazi İlkokulu'nun, Zara Şehitliği'nin ve Askerlik Şubesi'nin yıkılmasını durduramadık. Bugünde bir benzerini Zara Konakları için yaşıyoruz...

Ne acıdır ki tarihi, kültürel doğa ve folklorik değerlerimizin Zara'da yok edilişine yaşarken tanıklık etmek!..

Korunma Altına Alınıpta Korunamayan Zara konakları'nın akibeti merak ediliyor...

Yakup Kadri Bozalioğlu 

Zara Konakları şu an itibariyle Zara'nın öncelikli en önemli sorunu... İvedilikle ilgili kuruluşların öncülüğünde birliktelikle takip edilip sonuçlandırılabilecek bir çalışmayla sorun olan ve tıkanan hususların aşılacağı, siyasî iradenin de yetkili kılınacağı bir üst oluşumla konaklar gündeme alınmalı... Geç kalınmış ve bugüne kadar ötelenmiş, ya da var olan çabalar yeniden işlev hale getirilmeli. Aksi takdirde Zara Konakları'na olan duyarsızlığımız, sorumsuzluğumuz gelecek kuşaklarca sorgulanacaktır. Sahiplerince bir çivi dahi bile çakılamayan konakların; çivi çakmayı bırakınız, balyoz vurulmuşca duvarları çatlamış, sıvaları dökülmüş, ahşap yüzeyleri deforme olmuş, pencere ve tavan ahşapları yerlerinden çıkmış durumda... 40 yıl önce anıtlar kurulu tarafından korunma altına alınan Zara Konakları'nın tümünde yaklaşık yüzde 60 - 70 gibi bir fiziki kayıp var. Bu da demek oluyor ki yetkililerce korunmaya alınmış ama bizlerce korunamamış yaklaşık 150 yıl öncesinin Zara tarihi konakları restorasyonu yapılamadan kendiliğinden hepimizin gözü önünde yıkılıp, yok olup gidecekler... Sorumluları kim derseniz?.. Hepimiz!..

■3 asıra tanıklık eden Zara Konakları'nın; 40 yıl öncesi Kültür ve Turizm Bakanlığı bünyesinde Anıtlar Kurulu tarafından korunma altına alınmadan evvel ve sonra ki zamanlarda bir gazeteci olarak tanık olduklarım...

●Dostarların Konağı korunma altına alınmadan öncesi 80'li yılların başında üst katda yangın tehlikesi atlattı. O yıllarda konak sahiplerince kalanlar varken bugünlerde içinde kalan yok. 40 yılda bina kayıbı yüzde 70 oranda. 2 dönümlük bahçesi oldukça bakımsız...

●Arnavut Şaban Konağı bugünki adıyla Nihat Gültekin Konağı... Her ne kadar konak adı olarak kayıtlarda yer alırken şu an itibariyle en bakımsız, yıkılma tehlikesi oldukça yüksek metruk bina konumunda. 2021'de yangın tehlikesi atlatan konağın düne kadar ki tanıtımlarında dergi, kitap, takvim ve kartpostallarda yer verilirken bugün o gösterişlı konumundan çok uzakta olup yakın zamana kadar konağın ön kapı giriş tarafı saclarla çevrelenip, kapatılmış. 40 yılda bina kayıbı yüzde 80...

Zara Konakları ç.ö.k.ü.y.o.r

Yakup Kadri Bozalioğlu

1975'de Zara Şehitliği'nin yıkılmasıyla başladı bir tarihin yok edilişi Zara'da...

1978'lerde Zara Askerlik Şubesi ve sonrasında da Zara Gazi İlkokulu taş binalarının yıkılışı...

Anlaşılıyor ki Zara'nın simgesi olan bu tarihi yapıların hiç bir engele maruz kalmaksızın kolaylıkla yıkımları yapılmış!..

Maalesef ki bugün için de Zara Konakları'nın akıbeti aynı... Şehitlik Abidesi'nin, Askerlik Şubesi ve Gazi İlkokulu taş binalarının o tarihlerde yıkımını yapıp, yıkımına tanıklık ederken bugün için de bir farklı tarafıyla sözkonusu harabe olmuş konaklar kendiliğinden yıkılmakta, hatta yıkımına değilde bu kezde doğal yıkılmasına tanıklık ederek!..

Sivas merkez olmak üzere, Divriği ve Gürün ilçelerinde tarihi konakların tamamının restorasyonu yapılıp turizme kazandırılırken; ne yazık ki ZARA'da ki tarihi konakların restorasyonu yapılamadan birer birer, göz göre göre ZARA KONAKLARI'nı kaybetmekteyiz.

●40 yıl önce 13.11.1982 tarihinde, A-3880 numara ile tescil edilip, sivil mimari yapı olarak Anıtlar Kurulu tarafından korunmaya alınan ama korunamayan Zara Konakları'ndan biri olan Reşitpaşa Caddesi üzerinde bulunan ve 1905 tarihindeki yapımı ile 117 yıllık konak olan Arnavut Şaban Efendi Konağı'nın içinden görünüm...